– Jestem wykształconym Romem, świadomym swojej romskości. Mój język, moje tradycje, moja kultura nie są śmieszne, lecz równie wartościowe jak inne języki, tradycje, kultury – powiedział kiedyś Stanisław Stankiewicz, prezydent International Romani Union. Taką postawę mają też romscy doradcy kariery, którzy na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie odebrali niedawno zaświadczenia ukończenia specjalistycznych szkoleń.
Doradcy zawodowi szkolenia odbyli w ramach projektu „PWP – Romski Doradca Kariery”. Podczas konferencji na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie certyfikaty wręczali im prezes Narodowego Forum Doradztwa Kariery Czesław Noworol oraz prezes Centrum Kultury Romów w Tarnowie Janusz Kamiński.
Wykluczeni inaczej?
– Romowie są grupą najbardziej narażoną na wykluczenie społeczne i marginalizację. Jestem Romką i temat wykluczenia społecznego Romów jest ze zrozumiałych powodów bliski mojemu serce – mówi Monika Szewczyk, romski doradca kariery. – Przyczyn wykluczenia jest bardzo wiele. Jedną z podstawowych jest bardzo niski poziom wykształcenia. Znaczna część Romów nie potrafi czytać i pisać. Ściśle powiązane z poziomem wykształcenia jest bezrobocie, które ma charakter masowy
i długotrwały. Stopa bezrobocia sięga w niektórych miejscowościach nawet do 90 procent. Oczywistym jest to, że brak wykształcenia utrudnia znalezienie dobrej pracy, a brak stałego zatrudnienia powoduje szereg innych problemów, które mają wpływ na jakość życia codziennego. W poszczególnych lokalnych zbiorowościach społeczności romskiej, relatywnie często niemalże wszyscy są klientami ośrodków pomocy społecznej, a zasiłki stanowią główne, a czasami jedyne źródło utrzymania wielodzietnych rodzin. Wieloletnie wykluczenie z rynku pracy spycha ludzi na margines życia społecznego, pogrążając ich w apatii i zniechęceniu. Kolejną przyczyną wykluczenia społecznego tej mniejszości jest bez wątpienia niski poziom integracji społeczeństwa większościowego i romskiego. Mały zasób wiedzy o wzajemnych kulturach wpływa na tworzenie się wielu mitów, niedomówień lub też daje podstawę do rozwoju stereotypów. Mniejszość romska narażona jest na akty dyskryminacji i przejawy niechęci – zaznacza Monika Szewczyk.
Obecny rynek pracy stawia wymagania potencjalnym pracownikom, przy czym nie stwarza szans bycia konkurencyjnym dla przedstawicieli mniejszości romskiej. Dla ludzi bez żadnego wykształcenia jedyną szansą na podjęcie zatrudnienia jest pośrednictwo urzędów publicznych. Często jednak bezrobotni są kierowani do wykonywania prac, które w środowisku romskim są nie do przyjęcia i są sprzeczne z romskimi obyczajami i wartościami. Wynika to z nikłej wiedzy urzędników na temat kultury mniejszości romskiej.
Doradzamy wykluczonym
Monika Szewczyk wraz z innymi romskimi doradcami kariery chce rozpropagować w społeczności romskiej zatrudnienie wspierane. – Daje ono osobom poszukującym pracy możliwość aktywnego wyboru pracy zgodnej z ich aspiracjami i potrzebami – przekonuje. – Proces ten opiera się na planowaniu, w którym klienci zachęcani są do podejmowania własnych wyborów zawodowych i udziału w projektowaniu zmiany w kierunku rozwoju, zgodnie z ich zainteresowaniami i aspiracjami zawodowymi. Asystent zatrudnienia wspieranego towarzyszy osobom wprowadzanym na rynek pracy przez tak długi okres, jakiego potrzebuje nowy pracownik. Dzięki metodzie aktywnego uczestniczenia w działaniach podopiecznych asystent jest w stanie w sposób pełny zrozumieć potrzeby swoich podopiecznych, poznać oczekiwania pracodawców i w taki sposób zbudować relacje między uczestnikami procesu zatrudnienia, aby każda ze stron stosunku pracy była zadowolona. Asystent działa na rzecz swoich podopiecznych nie tylko w sytuacji wprowadzania ich na rynek pracy, ale również podejmuje działania zmierzające do znalezienia dla nich miejsc pracy – mówi Monika Szewczyk.
Romska doradczyni kariery zaznacza jednocześnie, że rekomenduje się, aby asystent zatrudnienia wspieranego w swojej pracy współpracował z instytucjami rynku pracy, jak i z takimi specjalistami jak doradca zawodowy (np. ustalenie indywidualnego planu działania), coach (wspieranie rozwoju w celu wykorzystania potencjału klienta, sprecyzowanie celów, skuteczne dążenie do ich realizacji) czy psycholog.
Romowie – część naszego dziedzictwa kulturowego
Romowie stanowią najliczniejszą niepaństwową grupę etniczną we współczesnej Europie. We wszystkich krajach społeczność romska jest szczególnie podatna na akty dyskryminacji etnicznej oraz na wykluczenie. Obecnie w Europie żyje od 8 do 12 mln Romów. W Polsce ich liczbę szacuje się na około 35 tys. Najstarsza wzmianka na ziemiach polskich, w której występuje słowo „Cygan”, to zapis z 1401 roku w aktach miasta Kazimierz pod Krakowem (obecnie dzielnica Krakowa), a dotyczy Mikołaja, który nosił przydomek „Czigan”.
W Polsce Romów dzieli się na cztery zasadnicze szczepy, które różnią się między sobą dialektem, trybem życia, ubiorem, obyczajami oraz strukturą organizacji wewnętrznej są to: Romowie Karpaccy (Bergitka Roma – Romowie Górscy), Kalderasze, Lowarzy, Polska Roma – Polscy Romowie, czyli Cyganie Nizinni, Sasytka Roma (Niemieccy Romowie) oraz Cheładytka Roma (Rosyjscy Romowie).
Danuta Binek
kwiecień 2015 r.